Onye ọ bụla na-eto eto Nigeria chọrọ ịga mahadum. Ọ bụ nrọ ọ bụla nne na nna na ụmụ ha gụsịrị akwụkwọ na mahadum dị mma iji hụ na ha nwere ndụ ka mma karịa nke ha. Nke a bụ ọnọdụ na-aga n’ihu ma ọ bụrụ na snag bụ onye ọ bụla na-eche ihu otu ntụziaka ahụ: ha chọrọ ịga otu ụlọ akwụkwọ ndị ọzọ .Ma ihe ndị dị ugbu a, usoro iwu na eziokwu nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị na-aghọ ihe ịsụ ngọngọ maka ọtụtụ narị puku ndị ntorobịa nke mba ahụ iji nweta nrọ ahụ dị ka ọ dị mfe ka kamel gafere n’anya agịga karịa maka ndị ụlọ akwụkwọ sekọndrị iji nweta akwụkwọ n’ime mahadum na polytechnics na Nigeria. Iji maa atụ: ọ bụ naanị pasent 30 n’ime nde mmadụ 1.7 ndị dere akwụkwọ a na-akpọ Unified Tertiary Examination (UTME) kwetara na 2017… ][‘JAMB
Ihe omuma a ka egosiputa ihe omuma nke onye na-edebanye aha nke Admission and Competition Board, Ọkachamara Ishaq Oloyede. Oloyde kwuru n’emeghi mkpesa nke ulo akwukwo di elu na Naijiria, ebe ndi mmadu choro ka ha nabata ihe omuma ndi mmadu na-abanye na iri ato na asaa n’ime onodi ozo. O kwukwara na ihe di otu nde (1,025,487) ohere di na mahadum, polytechnics, gọọmenti agụmakwụkwọ na ụlọ ọrụ mmepụta ihe ọhụrụ (IEI) – ma ndị mmadụ ma ndị ọzọ – naanị 566,641 jupụtara na 457,846 bụ ndị ejighị ya mee ihe.
PETER OBI KWURU NA NAIJIRIA KA NJO N’OKPURU BUHARI
Iji mee ka nsogbu a nke oghere ndị a na-adịghị eji eme ihe, Oloyede kwuru na JAMB ga-enye ohere maka ahịa maka ụlọ ọrụ maka ụlọ akwụkwọ maka ụmụ akwụkwọ ndị ụlọ ọrụ ha mbụ choro. Ma echiche ahụ dị oke egwu na nke efu na-anọgide ka a hụ ma ọ ga-arụ ọrụ.
N’ihe dị ole na ole gara aga, n’agbanyeghị mkpesa nke enweghị ike ịga akwụkwọ agụmakwụkwọ dị na Nigeria, Oloyede kwuru na pasent 44.7 pasent nke oghere ndị mmadụ nabataghị ihe omume mmega ikpeazụ. N’ikwu okwu n’agbata 2018 maka ụlọ akwụkwọ ndị isi na Nigeria, nwoke nọ n’ọfịs ahụ nyocha na-egosi na kọleji nke akwụkwọ nwere ọnụ ọgụgụ kasị elu nke oghere ndị a na-ejighị ya, 290,097 nke 364,722. Ụlọ akwụkwọ nwere 119,878 na-enweghịkwa oghere (nke 538,269) mgbe polytechnics nwere 39,404 (nke 112,437) na IEI, 8,467 (nke 9,059).
Otú ọ dị, ebe e nwere ọchịchọ, onye isi ụlọ ọrụ JAMB kwuru, e nwere ụzọ. “Ọ bụrụ na ụlọ ọrụ ọ bụla anaghị etinye aka na oge ya, anyị ga-ewepu aha ụmụ akwụkwọ ahụ ma burufee ha n’ahịa ebe ndị ọzọ nwere ike ịchọta ha. Mgbe anyị na-eme nhọrọ mbụ ịhọrọ, mee nke gị ọbụlagodi na ị dị njikere ịmalite, “ka o kwuru.
N’otu nku ume, Minista Education, Adam Adam, choro ka o nwekwuo n ‘uz o doro anya, na-ekwu, “Biko, ka àgwà nke igosi ezi uche, ikwesighi ntukwasi obi, ikwesi ezi obi, uzo, ikwesi ntukwasi obi, na ntinye aka n’inwu obodo bu ndu anyi ụkpụrụ. A ghaghị igbochi anyị ime ọrụ ọ bụla na-achịkwa n’okpuru okpokoro. “Anyị enyochala ọtụtụ ụzọ na-aga n’ihu, ana m agbakwa ụlọ ọrụ ọ bụla ume idebe iwu. Ụfọdụ n’ime gị na-arụ ọrụ gị na nghọta zuru oke na ihe ọmụma na ụfọdụ n’ime omume gị enweghị ike ịnwale ule nke iguzosi ike n’ezi ihe, dị ka ụfọdụ n’ime mmejọ ndị ị kwadoro ma kwadoro bụ oge ụfọdụ. ”
PRIME MINISTA NKE BRITAIN BU THERESA MAY BIARUTERE NAIJIRIA
Site na ihe ndị a, JAMB na ozi agụmakwụkwọ egosipụtara ọchịchọ ahụ, ya mere, ha egosiwo ụzọ ahụ. Otú ọ dị, ndị na-ahụ maka agụmakwụkwọ anaghị ejide n’aka ma ọ bụrụ na ndị na-atụ anya na ndị nne na nna ga-eto usoro ahụ Oloyede na-enye. Inyocha usoro nnabata JAMB ka ọ na-ejide ohere ndị a na-ejikarịghị eme ihe nwere ike ịme ka ìhè karịa nsogbu ahụ nke nọgidere na-agbakwụnye ụlọ akwụkwọ ndị isi na Nigeria, karịsịa na mahadum.
JAMB agbadoro ndị omempụ na-achọ ka ha nwekwuo ohere nke ịnakwere n’ime ụlọ akwụkwọ kachasị elu nke nhọrọ ha na-etinyekwu uche na ọnụ ọgụgụ nke arụmọrụ, ọnụ ọgụgụ nke ndị na-enyocha ụlọ ọrụ ha kachasị mma, na mgbanwe ndị e mere na System Admission Processing System ( CAPS).
Ha nwere ike isi na eziokwu ahụ bụ na 662,478 nke mmadụ 1,653,127 bụ ndị e debanyere aha maka 2018 UTME họọrọ naanị 30 ụlọ ọrụ (mahadum, polytechnics, kọleji nke akwụkwọ na Innovations Enterprise Institutions [IEI], site n’ihe dị ka 662 agụmakwụkwọ ka elu na mba. Mahadum nwere 94.29 pasent (1,558,686) nke ndị mmeri ha họọrọ mahadum dị ka ụlọ ọrụ kachasị amasị ha ịga. N’ime ọnụ ọgụgụ ahụ, pasent 38 (607,367) metụtara 10 n’ime 163 mahadum.
Ihe ọmụma ahụ, dịka JAMB si kwuo, na-egosi na mahadum 10 kachasị ndebanye aha bụ University of Ilorin (86,401); Ụlọ ọrụ Ahmadu Bello, Zaria (74,635); Mahadum Benin (70,322); Mahadum nke Nigeria Nsukka (66,486); Mahadum Lagos (62,436); Mahadum Bayero, Kano (56,261); Obafemi Awolowo University, Ile Ife, (48,646); Mahadum Nnamdi Azikiwe, Awka (48,554); Mahadum nke Ibadan (47,544); na Mahadum Jos (46,082).
N’ime mmepe yiri nke ahụ, ihe karịrị 10 polytechnics, bụ nke nwere 39,013 n’ime ndị 69,712 ndị na-enyocha ndị họọrọ polytechnics dị ka ụlọ ọrụ mbụ ha họọrọ bụ ụlọ akwụkwọ Yaba nke Technology (5,275); Ụlọ ọrụ Federal, Ilaro (5,258); Ụlọ ọrụ Federal, Offa (4,456); Polytechnic, Ibadan (4,075); Ụlọ Ọrụ Federal, Ede (4,047); Kaduna Polytechnic, Kaduna (3,922); Lagos State Polytechnic, Ikorodu (3,629); Kwara State Polytechnic, Ilorin (3,041); Ụlọ ọrụ Federal, Oko (2,781); na Federal Polytechnic, Nekede (2,529).
Maka ụlọ akwụkwọ kọleji, klas kọleji nwere 15,932 n’ime akwụkwọ 24,524 maka ndị na-aga ime. Ụlọ akwụkwọ kọleji bụ Federal College of Education, Zaria (2,836); Federal College of Education (Technical), Potiskum (2,244); College of Education, Akwanga (1,950); Aminu Saleh College of Education, Azare (1,652); Federal College of Education, Kano (1,559); Federal College of Education (Technical), Gombe (1,453); College of Education, Gidan-Waya (1,303); College of Education, Waka-Biu (1,022), College of Education nke Isa Kaita, Dutsinma (968); na FCT College of Education, Zuba (945).
MJIKOTA NDI IGBO NA FINLAND MERE EMUMU IWA JI
N’ime IEI, ụlọ ọrụ iri na ụma kachasị ndebanye, 166 n’ime ngwa 205 bụ Pefti Film Institute, Lagos (26); Global Maritime Academy, Ogoni-olomu, Ughelli South, Delta State (25); Conarina Maritime Academy, Abraka, Delta State (24); Unicem Community Development Initiative Training Institute, Mfamosing, Cross River State (21); Ụlọ Kọmputa Na Nkà na Ụzụ zuru ezu, Benin (18); Ụlọ Ọrụ Mario Institute of Hospitality Management na Entrepreneurship Education, Nsukka, Enugu State (15); National Film Institute, Jos, Plateau State (13); Kọmputa Television Authority, Television College, Jos, Plateau State (10); Ibrahim Shehu Shema ICT na Business Institute, Katsina, Katsina State (9); na Digital Bridge Institute, Oshodi, Lagos State (5).
Ọnụ ọgụgụ JAMB gosikwara na ihe dị ka nde mmadụ abụọ nke nọdụrụ maka Ụlọ Ọrụ Na-ahụ Maka Ụlọ Ọrụ Na-ahụ Maka Ụkpụrụ (UTME), naanị ndị 414,696 ndị mmeri meriri 200 na n’elu ma nanị 211,676 nwere ọkwa O ‘a chọrọ maka ọmụmụ ihe ha. N’ihi nke a, Oloyede gbara ụlọ ọrụ ahụ ume iji nyocha dịgasị iche iche nabata ụmụ akwụkwọ ha, ọ bụghị naanị UTME.
“Enwere mkpa maka nyocha nke otutu na ịbịaru na akara akara ndị nwere ike iji. Ugbu a, anyị na-enyocha ụmụ akwụkwọ kachasị mma na ụlọ ọrụ ọ bụla viz-a-viz akara ha UTME. UTME abụghị akara akara ahụ. Ọ bụ akara kachasị elu nke ị ga-etinye ihe ndị ọzọ tupu ị rute akara ahụ, “ọ gwara ụlọ akwụkwọ ahụ. E bu ụzọ webata CAPS na 2017 wee nye ndị na-eme NJAM ngọngọ ịmara ebe ha natara na ntanetị ma tinye ọtụtụ ugboro na gbanwee ọmụmụ iji tally na ọnụ ọgụgụ ha. Otú ọ dị, ndị ọkachamara ekwuola na usoro a na-emeghe iji mee ihe n’ụzọ na-ezighị ezi nakwa na ọ bụghị ntụgharị.
Ha na-ekwu na CAPS ekwenyeghị na ịbanye, karịsịa n’ihi na ụlọ akwụkwọ ọ bụla anaghị arụ ọrụ na ahụ nyocha. Ọfọn, nke ahụ dị n’oge gara aga, ka Oloyede kwuru. Dị ka ya si kwuo, usoro ahụ na-emetụta nghọta na-egbochi mmegbu. Oloyede kwukwara na JAMB nyere iwu ka ndị ụlọ akwụkwọ dị elu kwubie ntinye aka ha nke mbụ na oge a kara aka iji hụ na nghọta na-ezighị ezi na usoro nkwenye site na iji CAPS. O kwuru na mgbe oge ahụ gasịrị, ndị ọzọ a na-ekwetaghị na a ga-etinye ha ‘n’ọma ahịa’ ebe ụlọ ọrụ ndị ọzọ kwadoro ha.
“Ná ngwụsị nke oge mbụ ịhọrọ, ndị ọ bụla a na-ekwetaghị na a ga-ewepụta ha na ikpo okwu ụlọ ọrụ na CAPS ma mee ka ha nwee ohere maka ụlọ ọrụ ndị ọzọ dị njikere. Onye obula nke choputara otu ulo oru dika nke 2, nke 3 ma obu nke 4 achoghi mkpa mgbanwe obula ma obu ugwo na JAMB ka a ga-eche maka nkwenye n’ime oge nke onu ogugu abuo, “ka onye isi ulo oru JAMB kwuru.
N’afọ 2018, a na-atụ anya ka JAMB gwa ndị ọrụ gbasara pasent nke ịnweta ikuku na ndepụta nke ndị mmeri ruru eru site na ebe a na-ejidebebeghị aka; pasent nke nnabata ELDS na ndepụta nke ndị mmeri ruru eru sitere n’aka ELDS kabatabeghị. Ọ ga-enyekwa ndị mgbasa ozi nke mba na-agafe na steeti na Federal Capital Territory iji nweta ihe ruru pasent 0.05% nke ọnụ ọgụgụ na pasent nke ndị na-anabata ụwa.
PRIME MINISTA NKE BRITAIN BU THERESA MAY BIARUTERE NAIJIRIA
Maka ahụ nyocha, oge na-atọ ụtọ na-aga n’ihu n’enweghị obi abụọ banyere oke ọganihu ya. Otú ọ dị, ndị ọkachamara kwenyere na JAMB na-egosiputa ọdịmma dị ukwuu n’ịhụ na ndị na-achọ ịbanye na-enwe ọganihu n’ọchịchọ ha inweta agụmakwụkwọ ka elu. Ọ bụ ezie na ike ya ịmepụta ego buru ibu maka gọọmenti etiti gọọmentị na afọ ole na ole gara aga enwebeghị obi abụọ ọ bụla, ọ na-eche nrụrụ siri ike ihu iji hụ na ebe ntinye niile a na-abanye n’ime ikuku nke nghọta.